Yazarın El Kitabı - Bölüm 14: Diyalogda Noktalama

---

 

Yazan: Garry Smailes

Çeviri: Ratel

 

Kısım 3: Diyalog

Bölüm 14: Diyalogda Noktalama

Diyalogları doğru noktalama yapmak en yetenekli yazarları bile tribe sokabilir. Dışarıdan bakan eğitimsiz bir göz için diyalogda noktalama çelişkiler yumağı gibi gelebilir.

Pek çok yazar asıl meselenin yazmak olduğunu ve gramer kurallarını ve noktalamaları düzeltmenin editörün işi olduğunu düşünür. Yanılıyorlar. Diyaloglara dair noktalama kuralları yazımınızın yapı taşlarından; ve eğer yaptığınız işe karşı profesyonel bir saygı duyuyorsanız bunları bilmeniz lazım.

Daha pragmatik bir seviyeden konuşursak, kimse kitabınızı sizin kadar önemsemeyecek. Evet, profesyonel editörler ve son okuyucular hataları düzeltirler, ancak metindeki hata sayısı arttıkça editörün dikkatinden kaçan hataların sayısı artmaya başlar.

//Ve dahası yazdıklarınızın ilk halini okuyan kişiler gramer hatalarını gördükçe size saygı duymamaya başlar. Hikayeniz hak ettiği değeri görmez.

Bu yazım kurallarını açıklamanın en kolay yolu örnek vermek. Doğru noktalanın adımlarını öğrenmek için biraz sonra vereceğim diyalog parçasını kullanacağız.

Selam kedimi gördün mü dedi Bob Hayır dedi Bill kedinin nerede olduğuna dair hiçbir fikrim yok Kedimi görürsen bana haber eder misin diye sordu Bob üzgün görünerek Tabii ki diye yanıtladı Bill endişeli bir ses tonuyla

//"mu, mü" ayrı yazılır demeyeceğim diye söz verdiydim kendime ama dayanamadım T_T 

İlk kuralımız, yeni konuşmacı, yeni paragraf.

Bu uygulanması kolay bir kural. Her yeni konuşmacı söze girdiğinde diyaloğunuzu yeni bir satırda başlatacaksınız ve paragrafın ilk satırı 1 boşluk girintili olacak..

Bunun bizim örneğimize nasıl uygulandığını görelim:

Selam kedimi gördün mü dedi Bob

Hayır dedi Bill kedinin nerede olduğuna dair hiçbir fikrim yok

Kedimi görürsen bana haber eder misin diye sordu Bob üzgün görünerek

Tabii ki diye yanıtladı Bill endişeli bir ses tonuyla

Sırada alıntı işaretlerine bakacağız

Sıradaki kuralımız her diyaloğun bir çift alıntı işareti içinde olması gerektiğini söylüyor.

Amerika’da (ve sömürge sayılabileceğimiz için Türkiye’de) yayınlanan kitaplar için standart çift tırnaktır (“ ve ” alıntının başlangıcını ve bitişini gösterir.), ki bu kitap için de bunu esas aldık. [NOT: Birleşik Krallık’ta yayınlanan kitaplar için standart tek tırnaktır (‘ ve ’).] Ancak alıntı içinde alıntı yapacağınız zaman bu standart işaretin tersini kullanırsınız. 

İşte alıntı işaretleri eklenmiş örneğimiz:

“Selam kedimi gördün mü” dedi Bob

“Hayır” dedi Bill “kedinin nerede olduğuna dair hiçbir fikrim yok“

“Kedimi görürsen bana haber eder misin” diye sordu Bob üzgün görünerek

“Tabii ki“ diye yanıtladı Bill endişeli bir ses tonuyla

Şimdi de, noktalama zamanı.

Diyalog yazarken, sık sık etiketler kullanacaksınız. Bunlar edilen sözlerin kimin ağzından çıktığını hatırlatan cümlelerdir. Yaygın kullanılan etiketlerin içinde dedi, yanıtladı, sordu, cevap verdi ve pek çoğu girer. Teknik detay vermeden şöyle söyleyebilirim. konuşulan sözleri etiketleriyle beraber düzgünce noktalamak istiyorsanız onları virgül ile bağlamak zorundasınız. Eğer nokta kullanırsanız, cümle düşük olur ve bir anlam ifade etmez.

Örneğimizin ikinci satırına bakarsak, şunu görüyoruz:

“Hayır” dedi Bill

Bu konuşma dilinde mantıklı olan ‘tek bir’ cümledir ve bu nedenle bir nokta ile bitmelidir. Bu da bize şu sonucu veriyor:

“Hayır” dedi Bill.

Bu cümledeki etiket dedi ve takip ettiği cümleye doğru şekilde bağlanmak zorunda, yoksa bir anlam ifade etmez. Eğer konuşulan sözün sonuna nokta koyarsanız, bu etiketle diyaloğu birbirinden ayırır, cümleyi böler ki bu yanlıştır::

“Hayır.” Dedi Bill. [YANLIŞ]

Bunun yerine, konuşulan sözle etiketini birbirine bir virgülle bağlamalıyız.

Bu da bizi şu noktaya götürüyor:

“Hayır,” dedi Bill. [DOĞRU]

Bunu tüm örneğe uygularsak şunu elde ederiz:

 “Selam kedimi gördün mü?” dedi Bob. 

 “Hayır,” dedi Bill “kedinin nerede olduğuna dair hiçbir fikrim yok.“

 “Kedimi görürsen bana haber eder misin?” diye sordu Bob üzgün görünerek. 

 “Tabii ki,“ diye yanıtladı Bill endişeli bir ses tonuyla.

Lütfen ilk ve üçüncü satırların nokta yerine soru işareti ile bittiğini gözden kaçırmayın.

________________

Ratel Notu

//Türkiye’nin standardı şu ki konuşmalar çift tırnak içinde, düşünceler tek tırnak. Alıntı içinde alıntı yapılacaksa işaretlerin tersi kullanılır. Bu nokta virgül olayı aynen uygulanıyor. Buna itiraz edenin alnını karışlarım. Yüzlerce kitap incelemiş bir adam olarak bu dedi öncesi konan noktalar konusudaki cehalete çok kez şahit oldum. Siz siz olun yapmayın.

//Ayrıca konuşmaların kalınlaştırılması mevzusu normalde yanlış ancak okuyucunun dikkatini konuşmalara çekmek için başladık bir ara şimdi norm olduğundan öyle devam ediyor.

// Gary “John içeri girmeden önce kapının üzerindeki ‘13A’ yazısına baktı,” yazdı.

//Bir de ben örnek vereyim sizlere (Alice Harikalar Diyarı’ndan):

 Ne yapacağı konusunda Alice'in bir fikri yoktu, umutsuzluk içinde elini cebine atıp bir kutu şekerleme çıkardı (neyse ki kutunun içine tuzlu su girmemişti) ve tek tek uzattı. Herkese tam bir şekerleme düştü.

 “Onun da bir ödül alması gerek, değil mi?” dedi Fare.

 “Elbette,” diye karşılık verdi Dodo ağırbaşlılıkla. “Cebinde başka neler var?” diye devam etti Alice’e dönerek. 

 “Yalnızca bir yüksük,” dedi Alice üzülerek.

 “Ver onu bana,” dedi Dodo.

 Dodo, “Bu zarif yüksüğü kabul etmenizi diliyoruz,” deyip ciffi bir tavırla yüksüğü Alice’e sunarken, herkes bir kez daha kızın çevresine toplandı; Dodo bu kısa konuşmayı bitirdiğinde de hepsi coşkuyla alkışladı.